တိုင္းရင္းႏြယ္ဖြား ဘာသာစကားသိမွတ္ဖြယ္ရာအေႀကာင္း

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံႀကီးမွာ တိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စု ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိလဲလို႔ ေမးလာခဲ႔ရင္ လက္ရွိ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးက စာရင္းအရ (၁၃၅) မ်ိဳး ရွိပါတယ္ခင္ဗ်လို႔ ေျဖရမွာပါပဲ။ ဒါေပမဲ႔ ဒါမဟုတ္ဘူး အစိုးရက သက္သက္ ဝါဒျဖန္႔တာ တမင္မ်ားေအာင္ လုပ္ထားတာလို႔ ဆိုသလို၊ မဟုတ္ေသးဘူး ဒီထဲမွာ မပါေသးတဲ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာၾက သူေတြလည္း ရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ကြဲျပားေပမယ္႔ ဘာသာေဗဒအားျဖင္႔ ခြဲျခားၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ အဓိကအုပ္စုႀကီး (၃) ခုျဖစ္တဲ႔ Sino-Tibetan, Austro-Asiatic နဲ႔ Tai-Kadai ကေန ဆင္းသက္လာတဲ႔ တိဘက္-ျမန္မာ၊ မြန္-ခမာနဲ႕ ထိုင္း-တရုတ္ အုပ္စု (၃) ခုကိုသာ ေတြ႕ရမွာပါ။


 ပင္မမ်ိဳးႏြယ္ျဖစ္တဲ႔ Sino-Tibetan အုပ္စုႀကီးမွာ Chinese နဲ႔ Tibeto-Burman ဆိုၿပီး မ်ိဳးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၂) ခု ထပ္ကြဲပါတယ္။ Chinese အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄) ခု ရွိၿပီး Tibeto-Burman အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၄၃၅) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ႔ Tibeto-Burman အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ႔ -

(၁) အခါ၊ (၂) သက၊္ (၃) ဂ်ိန္းေဖာ၊ (၄) ထမံ၊ (၅) ကဒူး၊ (၆) တဆီနာဂ၊ (၇) ပအို႔၊ (၈) ပိုးကရင္၊ (ဖလံုစေဝၚ)၊ (၉) ပိုးကရင္ (ဖလံု)၊ (၁၀) ထရု၊ (၁၁) ပေဒါင္၊ (၁၂) ဘြဲကရင္၊ (၁၃) ေဂခို၊ (၁၄) ေဂဘား၊ (၁၅) ပရဲ၊ (၁၆) မႏုမေနာ၊ (၁၇) ယင္းေဘာ္၊ (၁၈) ယင္းတလဲ၊ (၁၉) ကယား (အေရွ႕)၊ (၂၀) ကယား (အေနာက္)၊ (၂၁) မိုပြာကယား၊ (၂၂) စေကာကရင္၊ (၂၃) ဝဲေဝၚ၊ (၂၄) ဇယိမ္း၊ (၂၅) ဟားခါးခ်င္း၊ (၂၆) ေငါန္ခ်င္း၊ (၂၇) ဆင္ထန္ခ်င္း၊ (၂၈) ေတာရ္ခ်င္း၊ (၂၉) ဇိုထံုးခ်င္း၊ (၃၀) ဇိုင္ေဖခ်င္း၊ (၃၁) ဖလမ္းခ်င္း၊ (၃၂) စီရင္းခ်င္း၊ (၃၃) တီးတိန္ခ်င္း၊ (၃၄) ရန္ခိုလ္ခ်င္း၊ (၃၅) ပူရာမ္ခ်င္း၊ (၃၆) ရာလ္တဲခ်င္း၊ (၃၇) ရိုလ္တဲခ်င္း၊ (၃၈) ဇိုမီးခ်င္း၊ (၃၉) ခြာမီးခ်င္း၊ (၄၀) ခူမီးခ်င္း၊ (၄၁) အရိႈခ်င္း၊ (၄၂) ဘြာလ္ေခါခ်င္း၊ (၄၃) ခ်င္းဘံု (ခ်င္းတြင္းခ်င္း)၊ (၄၄) ဒိုင္ခ်င္း၊ (၄၅) ၿမိဳခ်င္း၊ (၄၆) မြင္းခ်င္း (မင္းတပ္ခ်င္း)၊ (၄၇) ငလ (မတုခ်င္း)၊ (၄၈) ဝဲေလာင္ခ်င္း၊ (၄၉) လိုင္ေနာင္နာဂ၊ (၅၀) ေလာင္ဖုရိနာဂ၊ (၅၁) မခ်မ္းနာဂ၊ (၅၂) ပရနာဂ၊ (၅၃) ဖုန္၊ (၅၄) လရွိ (လခ်ိတ္)၊ (၅၅) မရု (ေလာ္ေဂၚ)၊ (၅၆) ဗမာ၊ (၅၇) ေခ်ာင္းသား၊ (၅၈) အင္းသား၊ (၅၉) ရခိုင္၊ (၆၀) ေတာင္ရိုး၊ (၆၁) ထားဝယ္၊ (၆၂) ရမ္းၿဗဲ၊ (၆၃) ဆန္ဆု၊ (၆၄) ဖ်င္၊ (၆၅) ေလာ္ပန္၊ (၆၆) ေလာ္ပိ၊ (၆၇) လာမာ၊ (၆၈) ေနာ္ရာ၊ (၆၉) ႏူး၊ (၇၀) ရဝမ္၊ (၇၁) အႏု၊ (၇၂) လိြဳင္၊ (၇၃) ပလု၊ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။

ဒုတိယ ပင္မမ်ိဳးႏြယ္ျဖစ္တဲ႔ Austro-Asiatic အုပ္စုႀကီးမွာ Munda နဲ႔ Mon-Khamar ဆိုၿပီး မ်ိဳးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၂) ခု ထပ္ကြဲပါတယ္။ Munda အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၂၂) ခု ရွိၿပီး Mon-Khmer အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄၇) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ႔ Mon-Khmer အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ႔ -
(၁) မြန္၊ (၂) ဆမ္ေတာင္း၊ (၃) တိုင္းလြိဳင္၊ (၄) ဝ၊ (၅) ဓေနာ၊ (၆) ရူခ်င္းပေလာင္၊ (၇) ရူမိုင္ပေလာင္၊ (၈) ေရႊပေလာင္ (တအန္း)၊ (၉) ယင္းနက္၊ (၁၀) ယင္းက်ား၊ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။

တတိယ ပင္မမ်ိဳးႏြယ္ျဖစ္တဲ႔ Tai-Kadai အုပ္စုႀကီးမွာ Hlai, Kadai နဲ႔ Kam-Tai ဆိုၿပီး မ်ိဳးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၃) ခု ထပ္ကြဲပါတယ္။ 
   
  Hlai အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၂) ခု ရွိၿပီး Kadai အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄) ခုနဲ႔ Kam-Tai အုပ္စုမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း (၇၆) ခု ရွိပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ႔ Kam-Tai အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ႔ -
(၁) ခမ္းတီးရွမ္း၊ (၂) ဂံုရွမ္း၊ (၃) ရွမ္း၊ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။
အထက္က စာရင္းမွာ မပါဘဲ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ႔ ကိုးကန္႔ကေတာ႔ ပထမအုပ္စုႀကီး ျဖစ္တဲ႔ Sino-Tibetan အုပ္စုဝင္ Chinese မ်ိဳးႏြယ္ အုပ္စုမွာ ပါဝင္ပါတယ္။

ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ အုပ္စု (၃) ခုလံုးမွာ မပါဘဲ လက္ရွိ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထား တာကေတာ႔ ေမာ္ကင္းေခၚ ဆလံုမ်ိဳးႏြယ္စု ျဖစ္ပါတယ္။
ဆလံုဟာ Astronesian ပင္မမ်ိဳးႏြယ္စုႀကီးရဲ႕ Malayo-Polynesian မ်ိဳးႏြယ္စုမွာပါပါတယ္။

ေဖၚျပခဲ႔တဲ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြဟာ မ်ိဳးႏြယ္စုအမည္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြဲလြဲမႈရွိႏိုင္ပါတယ္။
မ်ိဳးႏြယ္စု တစ္ခုမွာ အျခားနာမည္ကြဲမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။
အထက္ပါ မ်ိဳးႏြယ္စုအားလံုးဟာ လက္ရွိ ဘာသာေဗဒ စံသတ္မွတ္ခ်က္ျဖစ္တဲ႔ ISO 639-3 အရ ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုနာမည္မ်ားသာ ျဖစ္ပါတယ္။
အကယ္၍ က်န္ခဲ႔ရင္လည္း က်န္ခဲ႔တဲ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုဟာ အထက္က အုပ္စုႀကီး (၃) ခု အတြင္းမွာသာ ျဖစ္မွာျဖစ္ပါတယ္။

ISO Code ဆိုတာကေတာ႔ လက္ရွိကမာၻေပၚမွာရွိတဲ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုေပါင္း ေျခာက္ေထာင္ ကိုးရာေက်ာ္ကို ဘာသာစကားအလိုက္ အကၡရာသံုးလံုးနဲ႔ စနစ္တက် ခြဲျခားထားတဲ႔ စံသတ္မွတ္ခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းဘာသာစကား အခ်ိဳ႕ကို ေဖာ္ျပရမယ္ဆိုရင္ ဗမာ (ISO 639-3 : mya)၊ ဟားခါးခ်င္း (ISO 639-3 : cnh)၊ ဂ်ိန္းေဖာ (ISO 639-3 : kac)၊ မြန္ (ISO 639-3 : mnw)၊ ရခိုင္ (ISO 639-3 : rki)၊ ရွမ္း (ISO 639-3 : shn) စသည္ျဖင္႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ အုပ္စုႀကီး (၃) ခုမွာလည္းမပါ၊ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္လည္း အသိအမွတ္ မျပဳေပမဲ႔ ဘာသာစကားရဲ႕ မူလရင္းျမစ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံပါလို႔ ေဖာ္ျပထားၿပီး ISO အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို လိမ္လည္ ရယူထားတဲ႔ ဘာသာစကား တစ္ခုကိုလည္း ဆက္ၿပီး ေျပာခ်င္ပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ႔ ရိုဟင္ဂ်ာလို႔ အမည္ခံယူထားတဲ႔ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ ျဖစ္ပါတယ္။
   
 စစ္တေကာင္းဘဂၤလီဟာ အင္ဒို-ယူရိုပီယန္ ပင္မအုပ္စုႀကီးက ဆင္းသက္လာတဲ႔ အင္ဒို-အာရီရန္ အုပ္စုဝင္ ဘဂၤလီ-အာသံ မ်ိဳးႏြယ္စုဝင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဘဂၤလီ-အာသံ မ်ိဳးႏြယ္စုမွာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္အထိ လူမ်ိဳးစု (၁၈) ခု ရွိပါတယ္။

အဲဒါေတြကေတာ႔ (၁) အာသံ၊ (၂) ဘဂၤလီ၊ (၃) ဘစ္ရွ္ႏုပရီယာ၊ (၄) ခ်ကၠမ၊ (၅) စစ္တေကာင္း၊ (၆) ဟာေဂ်ာင္း၊ (၇) ဟာလ္ဘီ၊ (၈) ကေရာ႔၊ (၉) ခါရိယာ၊ (၁၀) ကာမူကာ၊ (၁၁) ေလာ႔ဟိ၊ (၁၂) မာလ္ပဟာရိယာ၊ (၁၃) မီအာဂန္၊ (၁၄) နာဟရိ၊ (၁၅) ရာ႔ဂ်္ဘန္ရွိ၊ (၁၆) ရန္ပုရိ၊ (၁၇) ေဆလ္ေဟတီ၊ (၁၈) တန္ခ်န္ရာ တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ မ်ိဳးႏြယ္စု ဆင္းသက္ပံုကို ျပရရင္ -
Indo-European_Indo-Iranian_Indo-Aryan_ Eastern zone_Bengali Assamese_Chittagonian ျဖစ္ပါတယ္။
စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ ISO Code ဟာ (ISO 639-3 : cit) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္က ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ ဘဂၤလီ-အာသံ မ်ိဳးႏြယ္စုဟာ လူမ်ိဳးစု တစ္စုထပ္တိုးၿပီး (၁၉) ခု ျဖစ္သြား ပါေတာ႔တယ္။
ျဖစ္ရပံုကေတာ႔ ရွိရင္းစြဲ ဘဂၤလီစစ္တေကာင္း လူမ်ိဳးစုကေန စစ္တေကာင္းနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုၿပီး လူမ်ိဳးစုႏွစ္စုကို ေမြးထုတ္လိုက္တာပါပဲ။

ISO 639-3 : cit ကိုပယ္ဖ်က္ၿပီး အဲဒီေနရာမွာ ISO 639-3 : ctg နဲ႔ ISO 639-3 : rhg ဆိုၿပီး ဖန္တီးလိုက္ပါ ေတာ႔တယ္။
ယခင္ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ မူရင္းေဒသဟာ ဘဂၤလားေဒရွ္႕ ျဖစ္ေပမဲ႔ အခုေတာ႔ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ႔ရွ္ဆိုၿပီး နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ လိုက္ပါေတာ႔တယ္။

ဒီေလာက္ဆိုရင္ေတာ႔ အေျခအေနမွန္ကို သေဘာေပါက္ေလာက္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။
ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရး၊ လူ႔အခြင္႔အေရး အေယာင္ျပၿပီး စနစ္တက်နဲ႔ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာတဲ႔ နယ္ေျမက်ဴးေက်ာ္မႈကို ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ႔ လူမ်ိဳးမေရြး၊ ဘာသာမေရြး ႏိုင္ငံသားမွန္ရင္ နားလည္ သေဘာေပါက္ဖို႔ လိုမယ္ထင္ပါတယ္။

လက္ရွိ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ စစ္တမ္းေတြအရ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ရိုဟင္ဂ်ာအမည္ခံ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ အေရအတြက္ကို (၁,၀၀၀,၀၀၀) ဟုျပထားပါတယ္။
၂၀၀၁ ခုႏွစ္ (Johnstone and Mandryk 2001) စစ္တမ္းအရ ရခိုင္တိုင္းရင္းသား အေရအတြက္ဟာ (၇၃၀,၀၀၀) ပဲရွိပါတယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ လက္ရွိ ျပည္နယ္အဆင္႔ သတ္မွတ္ထားတဲ႔ တိုင္းရင္းသားအခ်ိဳ႕ေတာင္ လူဦးေရ တစ္သန္းမျပည့္တာ ရွိပါတယ္။
လက္ရွိဖြဲ႕စည္းပံုအရ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင္႔ရ ေဒသေတြမွာလည္း မ်ိဳးႏြယ္စုဦးေရ တစ္သန္းမရွိၾကပါဘူး။

ဒီကိစၥဟာ ျပတ္ျပတ္သားသား မေျဖရွင္းႏိုင္ရင္ ေရရွည္မွာ ဒုကၡေရာက္ပါလိမ္႔မယ္။
ရိုဟင္ဂ်ာရဲ႕ အကိုေတာ္ျဖစ္တဲ႔ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ မ်ိဳးႏြယ္စု ၁၃ သန္းဟာ တစ္ဘက္မွာ အဆင္သင္႔ ေစာင္႔ေနၾကပါတယ္။

တကယ္ေတာ႔ ကိုယ္႔မ်ိဳးႏြယ္စုေတြကို ကိုယ္ေတြမွ မထိန္းသိမ္း မကာကြယ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ ေပ်ာက္ကြယ္ဖို႔ပဲ ရွိပါတယ္။ ေပ်ာက္လည္း ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔ပါတယ္။
အေပၚမွာပါတဲ႔ ထမံသီေဒသမွာ ေနထိုင္တဲ႔ ထမံဘာသာ စကားေျပာ ထမံတိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စုရဲ႕ ေနာက္ဆံုးမ်ိဳးဆက္ဟာ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္သြားၿပီလို႔ သိရပါတယ္။

ဒီျပည္ေထာင္စုအတြင္းက မ်ိဳးႏြယ္စုတစ္ခု ပ်က္သုဥ္းသြားျခင္းဟာ ဒီျပည္ေထာင္စုသား အားလံုးမွာ တာဝန္ရွိပါတယ္။
လက္ရွိ ျမန္မာျပည္မွာ လူဦးေရ တစ္ေထာင္ေအာက္ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ဒါကိုလ်စ္လ်ဴရႈမထားဘို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခုက ကိုယ္႔တိုင္းရင္းသားစစ္စစ္ ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕အေရးပါ ကရင္နီလို႔ေခၚတဲ႔ ကယားတိုင္းရင္းသား အုပ္စုထဲက အေရွ႕ကယား မ်ိဳးႏြယ္စုဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စစ္တမ္းေတြအရ တစ္ကမာၻလံုးမွာမွ (၂၆,၀၀၀) ပဲ ရွိပါတယ္။

အဲဒီအထဲက သူ႔ဇာတိေဒသျဖစ္တဲ႔ ကယားျပည္နယ္မွာ ေနထို္င္ႏိုင္တဲ႔ ဦးေရဟာ (၈၀၀၀) ပဲ ရွိပါတယ္။
က်န္တဲ႔ (၁၈,၀၀၀) ကေတာ႔ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာပါ။
အဲဒီအထဲက (၁၅,၀၀၀) ဟာ ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာ ေနထိုင္ေနၾကရတာပါ။

အျခားတိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စုေတြလည္း ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားမွာ အမ်ားအျပား ရွိၾကပါေသးတယ္။
ရင္နာဖို႔ေကာင္းပါတယ္။

ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ ၂၀၁၄ ျပည္လံုးကၽြတ္ သန္းေခါင္စာရင္း မတိုင္မီ အႀကိဳစစ္တမ္းအေနနဲ႔ တိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စု စာရင္းကို ေကာက္ယူသင္႔ပါတယ္။ ဒါကလည္း သန္းေခါင္စာရင္းအတြက္ လူတစ္ေယာက္ ရွစ္က်ပ္ပဲ သံုးမယ္ဆိုေတာ႔ ေျပာရတာ အားေတာ႔သိပ္မရွိပါဘူး။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အစိုးရဆိုသူေကာ အတိုက္အခံဆိုသူမ်ားပါ ကိုယ္႔တိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားအေရးကို ကာကြယ္ ေစာင္႔ေရွာက္ႏိုင္ၾကပါေစ၊ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာတဲ႔ တိုင္းရင္းသားအေရျခံဳ ျပည္ပမ်ိဳးႏြယ္စု အေရးကိုလည္း ျပတ္ျပတ္သားသား တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ၾကပါေစလို႔ပဲ ဆုေတာင္းလိုက္ပါတယ္။