ေရႊေၾကာ အႏၲရာယ္နဲ႔ အခြင့္အလမ္းေဆာင္းပါး

  

၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္ ေရာက္လာေတာ့ ေရႊေၾကာအသစ္ေတြ႔ဖို႔ကုိ အင္မတန္ခက္လာတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ေခတ္မီနည္း ပညာေတြနဲ႔ တူးတဲ့လူေတြမ်ားလာလို႔ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းတရာေလာက္က အေျခအေနနဲ႔ အခုအေျခအေန မတူေတာ့ ပါဘူး။ သယံဇာတေတြ ကုန္လာေနၿပီ။ထုံးစံအတိုင္းပဲ ေရွ  ့သို ့ဆက္ဖတ္ရန္နိပ္လိုက္ပါအုန္း...

 
ေရႊေစ်းကလည္း မက်တဲ့အျပင္ တရိပ္ရိပ္နဲ႔တက္လာတယ္။ ကုန္ေစ်းႏႈန္းကလည္း ႀကီးလာေတာ့ အရင္ကေလာက္ ေရႊ တူးတဲ့ ကုမၸဏီေတြ မျမတ္ေတာ့ဘူး။ ေတြ႔ၿပီးသားေရႊေၾကာေတြကို တူးတာကလည္း ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ ကုန္သြား မွာဆုိေတာ့ ေရႊေၾကာအသစ္အသစ္ေတြကုိ ကုမၸဏီေတြက အၿပိဳင္အဆုိင္ရွာလာပါေတာ့တယ္။
ေရႊတူးတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးေတြမွာ ကမၻာပတ္ၿပီး ေရႊရွာဖို႔အတြက္ သီးသန္႔ဖြဲ ့ထားတဲ့ ဌာနရွိတယ္။ The Growth and International Project Team လို႔ေခၚတယ္။ သူတို႔အလုပ္က နယ္လွည့္ၿပီး ေရႊေၾကာျဖစ္ႏုိင္ေျခကုိ လုိက္ၿပီးရွာတယ္။
ပထမဆုံး သူတို႔အေနနဲ႔ ႐ံုးခန္းထဲမွာထုိင္ၿပီး ကမၻာေပၚကႏုိင္ငံေတြထဲကေန ေရႊထြက္မ်ားႏုိင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကုိ ေရြးခ်ယ္ တယ္။ အဂၤလိပ္လုိကေတာ့ Global View of the Macro Geological Picutre on high level targeting လို႔ေခၚပါ တယ္။ ဘာနည္းပညာကုိသုံးလဲဆုိေတာ့ Global Business Area Rating (GBar) ဆုိတဲ့ နည္းပညာပါ။ ဒါကေတာ့ ေရႊ ထြက္မ်ားတဲ့ ႏုိင္ငံေတြကုိ ႐ံုးခန္းထဲကေန ေျမပုံဆြဲတဲ့အတက္ပညာပါ။ ဥပမာ အေမရိကန္ကပိုင္တဲ့ လန္းက္ဆဲဗင္းလုိ ဆက္တလိုက္နဲ႔ ေလ့လာသလုိ အျခား ေနာက္ဆုံးေပၚ နည္းပညာေတြနဲ႔လည္း ေလ့လာတယ္။ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ဘယ္ ေနရာမွာ Ore Body လို႔ေခၚတဲ့ ေရႊေၾကာရွိလဲဆုိတာကုိ လူကုိယ္တုိင္မသြားခင္ကတည္းက အၾကမ္းဖ်င္းသိပါတယ္။
တကယ္လို႔ ေရႊထြက္ေကာင္းတဲ့ေနရာကိုေတြ႔ရင္ သူတို႔အေနနဲ႔ တုိက္႐ိုက္ရွာေဖြေရးဆင္းပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စက္ယႏၲ ယား အကူအညီနဲ႔ Samples ေကာက္တယ္။ တူးဖို႔အထိကုိ အဆင့္ဆင့္ေက်ာ္ျဖတ္ရတယ္။ ေရႊေၾကာႀကီးရင္ ႀကီးသလုိ ေလးငါးႏွစ္အထိ ရွာေဖြေရးလုပ္ရတယ္။တကယ္လို႔ ေရႊအထြက္ႏႈန္းေကာင္းတာကိုေတြ႔ရင္ ကုန္က်စရိတ္နဲ႔ အျမတ္ဘယ္ ေလာက္ရမလဲ ဆုိတာကို တြက္ခ်က္ရတယ္။ Resources Geologist ဆုိတ့ဲပညာရွင္က သူ႔ရဲ႕အဓိကအလုပ္ျဖစ္တဲ့ အ ျမတ္နဲ႔အ႐ႈံးကို မတူးခင္ကတည္းက တြက္ၿပီးသားပါ။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ ကုမၸဏီဆုိရင္ Rules of 2s ဆိုတဲ့ ေပၚလစီကို က်င့္သုံးတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ေရႊေတြ႔ၿပီဆုိရင္ သုံးေလးတန္ေလာက္ကုိ စိတ္မဝင္စားပါဘူး။ ေရႊေအာင္စ ႏွစ္သန္း အ နည္းဆုံး ရွိရမယ္။ တႏွစ္ကုိ ေရႊေအာင္စ ႏွစ္သိန္းထြက္ရမယ္။ ဒိထက္နည္းရင္ က်ေနာ္တို႔ စိတ္မဝင္စားပါဘူး။
ျမန္မာျပည္မွာ တပိုင္တႏုိင္တူးတဲ့ လူေတြရွိတယ္။ ဒါကုိ အဂၤလိပ္လို႔ေခၚရင္ Artisanal and Small-scale Mining(ASM) လို႔ေခၚတယ္။ ႏုိင္ငံတုိင္းမွာ ဒီလုိလူေတြအမ်ားႀကီးပါ။ မိ႐ိုးဖလာလုပ္စားတယ္လို႔လည္း ဆုိလို႔ရတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဆင္း ရဲတဲ့ ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဴးဆဲႏုိင္ငံေတြမွာ ပုိၿပီးေတြ႔ရတယ္။ The World Gold Council က တပုိင္တႏိုင္ လုပ္ငန္းလုပ္တဲ့ လူ ေတြဟာ သန္း ၈ဝ ကေန သန္းတရာအထိ ရွိမယ္လို႔ခန္႔မွန္းတယ္။ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္လာၿပီးဆုိရင္ ဒီလုိအလုပ္ကုိ လုပ္ ၾကတယ္။ အာရွမွာအမ်ားဆုံးပဲ။ ကမၻာ့ေရႊထုတ္လုပ္မႈရဲ႕ ၁ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းကို တပုိင္တႏုိင္တူးတဲ့လူေတြက ထုတ္လုပ္ေပး တယ္။ က်န္တဲ့ ၉ဝ ကုိေတာ့ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ထုတ္ေပးတယ္။ ဒီေနရာမွာ ကုမၸဏီႀကီးေတြနဲ႔ အဲဒီလုိ လူေတြၾကားမွာ ျပႆနာရွိတယ္။ ဘယ္လုိ ျပႆနာလဲဆုိေတာ့ လက္နဲ႔တူးတဲ့လူေတြက ေရႊရွိမဲ့ေနရာကို သိတယ္။ သူတို႔ သိတာကုိ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ေလ့လာရတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီေနရာ အႀကီးအက်ယ္တူးၾကပါတယ္။ ဒီလုိဆုိေတာ့ လက္နဲ႔တူးတဲ့ လူေတြ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒါနဲ႔ကုမၸဏီေတြကုိ ျပႆနာရွာေရာပဲ။ အင္ဒုိနီးရွား၊ ဂါနာ၊ ပီ႐ူး စတဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာ ခုတ္ၾက သတ္ၾကတဲ့အထိ ျဖစ္ဖူးတဲ့ ဥပမာေတြရွိတယ္။ ေသလုိက္တဲ့လူေတြကလည္း မနည္းဘူး။
ဒီလုိမျဖစ္ေအာင္ ဂုဏ္သိကၡာရွိတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးေတြက သူတို႔အတြက္လည္း စဥ္းစားေပးတယ္။ စီစဥ္ေပးတယ္။ ဘယ္လုိ စီစဥ္ေပးလဲဆုိေတာ့ ကုမၸဏီပုိင္တဲ့ ေနရာမွာ လက္နဲ႔တူးတဲ့လူေတြအတြက္ သီးသန္႔ေနရာ သတ္မွတ္ေပးတယ္။ တူးတဲ့လူ ေတြအေနနဲ႔ စည္းကမ္းကို သတ္မွတ္ေပးတယ္။ ဒီလုိမွ မလုပ္ရင္ ျဖစ္သလုိတူးၾကေရာပဲ။ တကယ္လို႔သာ ေနရာသီးသန္႔ မလုပ္ေပးထားရင္ ကုမၸဏီနဲ႔ အဲဒီလူေတြအၾကားမွာ အႀကီးက်ယ္ျပႆနာတက္ႏုိင္သလုိ သူတို႔လည္း ဘာနဲ႔ ထမင္းစား မလဲ။ ဆုိေတာ့ ႏွစ္ဘက္လုံးအတြက္ မွ်မွ်တတစဥ္းစားေပးရတယ္။
ဂါနာႏုိင္ငံမွာ ျဖစ္ခဲ့တုန္းကဆုိရင္ ေၾကာက္စရာအင္မတန္ေကာင္းတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကုမၸဏီတူးေနတဲ့ ပုိင္နက္ထဲကုိ ေဒ သခံေတြက အတင္းအဓမၼ ဝင္ၿပီးတူးတယ္။ လူေပါင္း ၂၅ဝဝ ေလာက္ရွိတယ္။ ေမာင္းထုတ္လည္း မရဘူး။ ေနာက္ဆုံး စစ္တပ္ကုိေခၚတဲ့အထိ ျဖစ္လာေရာ။ တခ်ဳိ႕ဆုိရင္ မုိင္းထဲမွာေတာင္ အပင္ေတြ စိုက္ပ်ဳိစားတဲ့အထိ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္ ဆုံး ေဒသခံေတြနဲ႔ ကုမၸဏီၾကားမွာ အေပးယူလုပ္ရသလုိ ဂါနာအစုိးရရဲ႕အမိန္႔ကိုလည္း နာခံရတယ္။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ သူတို႔အတြက္ သီးသန္႔ေနရာကုိ တူးဖို႔အတြက္ စီစဥ္ေပးရပါတယ္။
မုိင္းတူးတဲ့အခါမွာ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္အျပင္ လူမႈ ့ဘဝေတြကုိ ထိခုိက္ေစတယ္။ ဒီလုိမျဖစ္ေအာင္ ကုမၸဏီေတြအေနနဲ႔ စဥ္းစားရတယ္။ ႏွစ္ဘက္လုံးအတြက္ အက်ဳိးအျမတ္ရွိမွ လုပ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ကုမၸဏီေတြက အထူးတာဝန္ယူၾကရ တယ္။ တာဝန္မယူႏုိင္ဘူး၊ မယူခ်င္ဘူးဆုိရင္ မတူးရဘူးလို႔ ၾသစေတးလ်ႏုိင္ငံ မုိင္းဥပေဒက အတိအလင္း ျပ႒ာန္းထား သလုိ က်ဴးလြန္ခဲ့ရင္လည္း လုံးဝကိုအေရးယူတယ္။ ေလွ်ာက္လႊာတင္ကတည္းက ေဒၚလာသန္းခ်ီၿပီး အေပါင္တင္ထား ရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကုမၸဏီက ၂၅ သန္းတင္ရတယ္။ အစုိးရရဲ႕ဥပေဒကုိ မလုိက္နာရင္ အဲဒီေငြဆုံးပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဘယ္သူ မွ မလႈပ္ရဲဘူး။
မိုင္းတူးရင္ ေျမရွင္းရတယ္။ ေျမတူးရတယ္။ သစ္ပင္ေတြခုတ္လဲရတယ္။ မုိင္းေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရကအစ ေျမေပၚေရ အထိ ညစ္ညမ္းမႈေတြ ရွိတယ္။ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ေတြအျပင္ ရြာေတြကုိလည္း ထိခိုက္ေစတယ္။ ကုမၸဏီကေတာ့ ေရႊလုိခ်င္လို႔ ေရႊတူးတာ ျပႆနာမရွိဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္လုိမ်ဳိး အထက္ကေျပာတဲ့ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ၊ လူ စတဲ့ အရာကုိ မထိ ေအာင္ စီမံခန္႔ခြဲမလဲ။
ပီ႐ူးႏုိင္ငံမွာ ကုမၸဏီရဲ႕ေရႊတူးေဖာ္ေရးမုိင္းရွိတယ္။ မုိင္းပတ္လည္မွာ ေဒသခံရြာေပါင္းမ်ားစြာလည္းရွိေတာ့ ကုမၸဏီနဲ႔ သူ တို႔ရဲ႕ဆက္ဆံေရး ေျပလည္ေစဖို႔၊ သူတို႔လုိအပ္ခ်က္ေတြကိုလည္း ျဖည့္ဆည္းေပးရတယ္။ ပီ႐ူးအစုိးရက ဘယ္လုိ ဥေပဒ ရွိလည္းေတာ့ မသိဘူး။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္တို႔ ေပၚလစီက သူတို႔ရဲ႕ အခက္အခဲကိုလည္း ေျဖရွင္းေပးရမယ္လို႔ ျပ႒ာန္းထား တယ္။ ဒါကုိ ဝန္ထမ္းတုိင္းလုံးဝ လုိက္နာၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရတယ္။ ေဒသခံေတြအတြက္ က်န္းမာေရး၊ ပညာ ေရး၊ အလုပ္အကုိင္ရရွိေရးနဲ႔ စည္းပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ႀကီးထြားလာေအာင္ကုိ အစီအစဥ္ေတြခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေပးတယ္။ အဲဒီေဒသမွာ မုိင္းတူးေတာ့ ဝန္ထမ္းေတြလုိတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံကလုိ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ အလုပ္သမားေတြ အားလုံးက တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက တင္သြင္းလာသလုိမ်ဳိး လုပ္လို႔မရဘူး။ ရြာေတြကေန အလုပ္သမားေပါင္း ၁၂ဝဝ ကို အလုပ္ ခန္႔တယ္။ သူတို႔က မုိင္းလုပ္ငန္းဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈမရွိတဲ့အျပင္ ဗဟုသုတလည္း အင္မတန္နည္းတယ္။ ႏုိင္ငံျခားက ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြကေန အဲဒီေဒသက အလုပ္သမားေတြကုိ လုပ္ငန္းခြင္ဆုိင္ရာသင္တန္းေတြ၊ လက္ေတြ႔ေတြေပး တယ္။ ဥပမာ ဘူဒုိဇာေမာင္းနည္းပညာ၊ ေျမသည္စက္ေမာင္းနည္းပညာ၊ ပန္းရံပညာကစၿပီး မီးျပင္တဲ့ပညာအဆုံး သင္ တန္းေတြကုိ အခ်ိန္ယူၿပီးသင္ေပးတယ္။ ဒါကုိ The Driect Area of Influnece (DAI) လို႔ ေခၚတယ္။ သူတို႔လည္း ပညာ နဲ႔ အလုပ္ရသလုိ ကုမၸဏီအတြက္လည္း တြက္ေျခကိုက္တယ္။ ႏိုင္ငံျခားက ေစ်းႀကီးႀကီးေပးငွားရတဲ့ ဝန္ထမ္းေတြအစား ေစ်းေပါတဲ့ ေဒသခံေတြနဲ႔တင္ မုိင္းကလည္ပတ္လို႔ရေတာ့ ႏွစ္ဘတ္လုံးအတြက္ အဆင္ေျပတယ္။
ကုမၸဏီႀကီးတခုမွာ အနည္းဆုံးဝန္ထမ္းက ေထာင္ေက်ာ္ရွိတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဌာနေတြလည္းအေတာ္မ်ားတယ္။ အုိင္တီ ဌာကစလို႔ ဂ်ီအုိေလာ္ဂ်ီအထိ ဌာနေတြရွိေတာ့ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ အခြင့္အလမ္းေကာင္းတယ္။ တကၠ သုိလ္က ဘြဲ႔မရေသးခင္မွာ အလုပ္သင္အေနနဲ႔ မုိင္းမွာလာၿပီးလုပ္ၾကတယ္။ ေတာ္တဲ့ေက်ာင္းသား အလုပ္က်ဳိးစားတဲ့ ေက်ာင္းသားဆုိရင္ တခါတည္း အလုပ္ခန္႔ေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြ အလုပ္ပါရပါတယ္။ ဒီလုိအခြင့္အလမ္းမ်ဳိးကုိ ကုမၸဏီ က တႏွစ္မွာ အေယာက္ငါးဆယ္ေလာက္ တကၠသုိလ္ေတြနဲ႔ခ်ိတ္ထားၿပီး အခြင့္အလမ္းေပးေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာလုိ ဘြဲ႔ရ အလုပ္လက္မဲ့ေတြ မရွိႏုိင္ေတာ့ဘူး။ အလုပ္မရရင္ေတာင္ အလုပ္အေတြ႔အႀကဳံနဲ႔ ဘြဲ႔ရွိေတာ့ အျခားကုမၸဏီေတြမွာ အ လုပ္ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါမ်ဳိးကုိ ျမန္မာျပည္က ကုမၸဏီေတြ လုပ္ၾကေစခ်င္တယ္။
ေနာက္တခုက ပညာေတာ္သင္လြတ္တဲ့ ကိစၥပါ။ ကုမၸဏီကေန ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္ေတြက ကုမၸဏီေတြနဲ႔ ဝန္ထမ္းခ်င္း လဲလွယ္တဲ့ အစီအစဥ္လုပ္ေပးတယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ဌာနက ဂ်ီၾသေလာဂ်စ္ေတြ ဖင္လန္၊ ဖိလစ္ပုိင္နဲ႔ ေတာင္အာဖရိ က ႏုိင္ငံက မုိင္းေတြမွာ သြားၿပီးအလုပ္အေတြ႔အႀကံဳယူရတယ္။ သူတို႔ဆီက ဝန္ထမ္းလည္း ၾသစေတးလ်က က်ေနာ္တို႔ မုိင္းမွာလာၿပီး ေလ့လာတယ္။ ဒါမွ ပညာခ်င္းဖလွယ္ႏုိင္မွာပါ။ ဝန္ထမ္းေတြရဲ႕အရည္အေသြးလည္း အၿမဲတုိးတက္ေန တယ္။ တႏွစ္မွာ ေလးငါးေျခာက္လတခါ သင္တန္းတက္ရတယ္။ ပညာနဲ႔ေပၚလစီဆုိတာက အၿမဲတမ္း အသစ္ျဖစ္ေလ့ရွိ ေတာ့ ဒါေတြကုိ အမီလုိက္ဖို႔က သင္တန္းလုိတယ္။ ဒီလုိမွ မတက္ရင္ ဝန္ထမ္းအရည္အေသြးက ညံ့သထက္ည့ံလာၿပီး ကုမၸဏီလည္း ေဒဝါလီခံရမွာကုိ အရာရွိႀကီးေတြသိေတာ့ လုပ္ေပးပါတယ္။
ပီ႐ူးႏုိင္ငံမွာ ေဒသခံေတြေရာင္းတဲ့ ဆန္ဆီးဆား င႐ုတ္ၾကက္သြန္ကစလို႔ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းေတြကိုလည္း က်ေနာ္တို႔ ေပၚ လစီအရ ဝယ္ရေတာ့ ရြာက စီးပြားေရးေကာင္းလာတယ္။ အဲဒိေဒသက အင္မတန္ေခါင္တဲ့အျပင္ အစုိးရကလည္း လက္ လွမ္းမမီဘူး။ ဒီေတာ့ ကုမၸဏီက ေက်ာင္းေတြဖြင့္တယ္။ ေဆးေပးခန္းေတြေဆာက္တယ္။ ေဆး႐ံုေတြေဆာက္ေပးတယ္။ ကုန္ကုန္ေျပာရင္ သူနာျပဳေတြကအစ ေဆးမွဴးေတြအဆုံး ကုမၸဏီကေန ေငြကုန္ၿပီး သင္တန္းေပးတယ္။ သင္တန္းဆင္း ေတြက သူတို႔ရြာေတြမွာ ျပန္လုပ္ၾကေတာ့ အက်ဳိးရွိျပန္တယ္။ မုိင္းစဖြင့္တုန္းက ေဒသခံေတြက ကုမၸဏီကုိ အရမ္းဆန္႔ က်င္တယ္။ အခုေတာ့ သူတို႔ဆန္႔က်င္ဖို႔ ေနေနသာသာ ကုမၸဏီက အဲဒီေဒသကေန ထြက္သြားမွာကို အရမ္းေၾကာက္ ေနၿပီ။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ သူတို႔စီးပြားျဖစ္ေနၿပီဆုိေတာ့ ကုမၸဏီမွ မရွိရင္ ဒုကၡျဖစ္ေတာ့မွာကို ႀကိဳသိတယ္။
ေရႊမိုင္းက ေရကို အရမ္းသုံးရတယ္။ ေရနဲ႔ ဆင္ႏုိက္လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတုပစၥည္းကုိ ေရာစပ္ၿပီးမွ ေရႊကိုေက်ာက္သားကေန ထုတ္ယူလို႔ရတယ္။ အင္မတန္ႀကီးတဲ့မုိင္းတင္မဟုတ္ဘူး လက္နဲ႔တူးတဲ့လူေတြလည္း ဒါကုိပဲသုံးရတယ္လို႔ ထင္တယ္။ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြမွာေရႊက်င္ေတာ့ အဲဒီ ဆင္ႏုိက္အရည္က ေခ်ာင္းထဲစီးဝင္တယ္။ ဒါကို လူနဲ႔ငါးကေသာက္ေတာ့ ေရာဂါရ ေရာ။ အပင္လည္း အဆိပ္သင့္တယ္။ ေရႊေအာင္စ သန္းနဲ႔ခ်ီၿပီးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီဟာ ဒီကိစၥကို ေသေသခ်ာခ်ာ ကိုင္တြယ္ ရတယ္။ တခ်က္ကေလးလြဲတာနဲ႔ေဘးနားက ရြာေတြ ဒုကၡျဖစ္ေရာပဲ။
ပီ႐ူးမွာ ေရႊမုိင္းစဖြင့္ေတာ့ ရြာေတြက သူတို႔ေခ်ာင္းေတြ ညစ္ပတ္ကုန္ၿပီဆုိၿပီဆင္ေျခေပးတယ္။ ကန္႔ကြက္တယ္။ ေနာက္ ဆုံး က်ေနာ္တို႔ကဘယ္လုိ စဥ္းစားရလဲဆုိေတာ့ Open Transpency ကုိ က်င့္သုံးလာရတယ္။ သူတို႔ယုံၾကည္စိတ္ခ် ေအာင္ လုပ္တဲ့နည္းလမ္းက အားလုံးပြင့္လင္းမွ ရမယ္။ ဒါနဲ႔ မင္းတို႔ရြာေတြက ကုိယ္စားလွယ္ေရြး။ ၿပီးရင္ အဲဒီလူေတြနဲ႔ ေရသန္႔ရွင္းေရးကုိ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ပညာရွင္ေတြနဲ႔တြဲေပးၿပီး ျမစ္ေခ်ာင္းေတြမွာ ေရစစ္တမ္းေကာက္တယ္။ ေျခာက္လ တခါ ေကာက္တယ္။ ေခတ္မီစက္ေတြနဲ႔ စစ္တယ္။ ဒါတင္မဟုတ္ေသးဘူး။ Exernal Audit လုိေခၚတဲ့ အျပင္က အစုိးရအသိ အမွတ္ျပဳ လက္မွတ္ရ ေရအရည္အေသြးကုိစစ္တဲ့ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြက ေျခာက္လတခါ ပုံမွန္ျပန္စစ္တယ္။ ရလာ တဲ့ ရလာဒ္ကုိ လူထုကုိ အသိေပးတယ္။ တကယ္လို႔ ေရမသန္႔တာေတြ႔ရင္ မုိင္းကုိျပန္ၿပီ ဒီထက္ေကာင္းတဲ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈနဲ႔ စိစစ္ျပန္တယ္။ ေနာက္ဆုံး လူထုကလည္း လက္ခံလာတယ္။ သူတို႔ထင္္တာေတြ မွားေနတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ တခ်ဳိ႕ ေသာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္နဲ႔ လူအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူေတြက ပထမဆုံးသူတို႔အထင္ ေခ်ာင္းေတြျမစ္ေတြက ညစ္ညမ္း ေနၿပီဆုိၿပီး ကန္ပိန္းလုပ္ထားတာကုိ ျပန္႐ုပ္သိမ္းတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Company တုိင္း Open Transpency က ေအာင္ျမင္ ေရးအတြက္ အင္မတန္ကုိ အေရးႀကီးတယ္။
ေရႊက်င္ဖို႔အတြက္ မုိင္းထဲမွာ တြင္းအႀကီးႀကီးကို တူးရတယ္။ မုိင္းကညစ္ညမ္းေရေတြကုိ အဲဒီတြင္းထဲကုိ စြန္႔ထုတ္တယ္။ တြင္းေအာက္မွာ ေရမစိမ့္ႏုိင္တဲ့ တာလပတ္ကုိ ခံထားေတာ့ ညစ္ညမ္းေရက ေျမေအာက္ေရအထိ စိမ့္မဝင္ႏုိင္ဘူး။ ၿပီး ေတာ့ ေရကုိ Recycling လုပ္တယ္။ ပုိတဲ့ေရကုိ ေဘးနားက ရြာေတြမွာ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးႏုိင္ေအာင္ ျဖန္႔ျဖဴးေပးတယ္။ ဒီလိုပုံစံနဲ႔ ဆင္ႏုိက္အႏၲရာယ္ကေန ကာကြယ္ေပးထားေတာ့ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြထဲအထိ ေရညစ္ေတြက မေရာက္ေတာ့ဘူး။
ေနာက္တခုက မည္သည့္မုိင္းမဆုိ စက္ယႏၲယားေတြနဲ႔တူးေတာ့ ဆီေခ်းအေလအလြင့္ေတြက ေျမေပၚကုိက်တယ္။ ဒီဟာ ေတြကုိ Hydrocarbon လို႔ေခၚတယ္။ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္နဲ႔အင္ဂ်င္၀ုိင္ေတြကုိ ဆုိလုိတာပါ။ ဒီလုိမျဖစ္ေအာင္ ဝန္ထမ္းတုိင္း ကုိ သင္တန္းေပးတယ္။ ဒါကုိ SpillsTraining လို႔ ေခၚတယ္။ ၿပီးေတာ့ အေထာက္အကူပစၥည္းေတြကို ပ့ံပုိေပးတယ္။ ဥပမာ အင္ဂ်င္၀ုိင္က ေျမေပၚကုိက်လာရင္ စုပ္ထုတ္တဲ့ ေဖာ့ျပားေတြကုိ အရံသင့္ထားေပးထားတယ္။ ဆီေဂ်းေတြက ေျမေပၚကုိက်ရင္ ေျမေအာက္ေရထဲအထိ စိမ့္ဝင္ႏုိင္တယ္။ လူေတြက ဒီေရကိုေသာက္မိရင္ ေရာဂါရတယ္။ မုိင္းတုိင္းမွာ ဒီကိစၥက အႏၲရာယ္အႀကီးဆုံးပဲ။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ကားေတြက အမ်ားႀကီးကုိး။ ဒါကုိမွ စီမံခန္႔ခြဲမႈေကာင္းေကာင္း မလုပ္ႏုိင္ရင္ မည္သည့္ သယံဇာတမွ မရွာတာအေကာင္းဆုံးပဲ။
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတြ႔ေနရတဲ့ မုိင္းေတြအားလုံးလုိလုိက က်ေနာ္လုပ္ေနတဲ့ ကုမၸဏီနဲ႔ဆုိ၊ ဆီနဲ႔ေရလုိ အင္မတန္ကြာပါတယ္။ ေနရာတုိင္းလုိလုိမွာ အင္အားေတြျဖည့္ဖို႔ လုိေနတယ္။ ဒါကေတာ့ နည္းပညာအပါအဝင္ စဥ္းစားပုံစဥ္းစားနည္းပါ။
အျမတ္လုိခ်င္တာတခုတည္းနဲ႔ မလုံေလာက္ဘူး။ Multinational Company ႀကီးေတြက သူတို႔ရဲ႕ဂုဏ္သိကၡာ (Good Reputation) ကို အထိမခံတဲ့အတြက္ သူတို႔ေတြဟာ စနစ္တက်လုပ္ပါတယ္။
က်ေနာ္အေနနဲ႔ ဘာ့ေၾကာင့္ က်ေနာ္လုပ္ေနတဲ့ကုမၸဏီကုိ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ သြင္းခ်င္လဲဆုိေတာ့ သူတို႔က စံျပ (Role Model) ျဖစ္လာၿပီး အျခားကုမၸဏီေတြလည္း အတုခုိးလာမယ္လို႔ လုံးဝယုံၾကည္လုိပါ။ အစုိးရရဲ႕ စီမံခန္႔ခြဲမႈကေတာ့ တ ပုိင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကုမၸဏီေတြကလည္း တဖက္တလမ္းကေန လူထုအတြက္ တာဝန္ယူရတယ္။ ကူညီရတယ္။ ဒါကုိ Duty of Care လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အျမတ္ေငြလည္းယူၾကပါ။ ကူလည္း ကူညီၾကပါလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။